Wśród jezior i wzgórz Jaćwingów

WŚRÓD JEZIOR I WZGÓRZ JAĆWINGÓW

Opis trasy

Omawiana trasa licząca 37 km pozwala zapoznać się z najważniejszymi miejscami związanymi z Jaćwingami – tajemniczym ludem pochodzenia pruskiego zasiedlającym do czasów średniowiecza Suwalszczyznę. Wiedzie także przez najbardziej „ikoniczne” i rozpoznawalne miejsca Suwalszczyzny. Jest to bardzo urozmaicony, ale i dosyć wymagający szlak – prowadzi po pagórkach, wzdłuż brzegów jezior, przez Górę Cisową i piaszczystymi odcinkami dróg gruntowych.

Trasę zaczynamy i kończymy w Jeleniewie. Można tutaj zobaczyć XIX-wieczny drewniany kościół, którego strych za swój dom obrała kolonia rzadkiego gatunku nietoperza, nocka łydkowłosego. Na pierwszym odcinku trasy poruszamy się za znakami szlaku Green Velo aż do wsi Szurpiły. Tu znajduje się Izba Jaćwieska, w której możemy zapoznać się z historią Jaćwingów i ich osadnictwa na Suwalszczyźnie. Mniej więcej w środku wsi na prawo odbija ścieżka poznawcza „Na Górę Zamkową” i tych znaków w kolorze niebieskim będziemy się od teraz trzymać. Trasa prowadzi szeroką żwirówką i w okolicy parkingu dla samochodów osobowych skręca w prawo. Tu spotykamy znaki żółtego szlaku pieszego i niebieskiego rowerowego. Za ostatnimi zabudowaniami przysiółka Targowisko zjeżdżamy w lewo na wąską dróżkę do Jeziora Kluczysko z małą plażą i pomostem. Wąską ścieżką przy brzegu jeziora docieramy do Góry Zamkowej – głównego grodu obronnego Jaćwingów z plemienia Szjurpy, którego największy rozkwit datuje się na XIII wiek. Z tablic informacyjnych dowiemy się o zakrojonych na szeroką skalę pracach budowlanych i konstrukcyjnych grodu, śmiałych rozwiązaniach hydrotechnicznych, znaleziskach archeologicznych oraz o charakterystyce tego ludu.

Dalej poruszamy się wokół Góry Zamkowej i przejeżdżamy obok Góry Kościelnej, gdzie warto odszukać głaz narzutowy – pomnik przyrody. Poruszamy się żółtym szlakiem pieszym do Czajewszczyzny. Na rozwidleniu dróg przy kapliczce i gospodarstwie agroturystycznym zostawiamy niebieski szlak rowerowy (odbija w prawo). Żwirową drogą dojeżdżamy do szosy nr 655 i skręcamy w lewo. Po dojeździe do Gulbieniszek skręcamy w lewo do Góry Cisowej zwanej Suwalską Fudżijamą. Jest to symbol Suwalskiego Parku Krajobrazowego i najbardziej rozpoznawalne wzniesienie morenowe w tej okolicy. Nazwa jej bierze się od potężnego cisa, który rósł niegdyś na jej szczycie. Lokalni mieszkańcy mówią też o niej „góra sypana”, a pobliskie jezioro nosi nazwę Kopane. Ten odcinek trasy zdecydowanie nadaje się dla najsprawniejszych kolarzy nie bojących się wyzwań. Trzeba bowiem prowadzić rower wąziutką ścieżką prowadzącą na szczyt Góry Cisowej, a następnie przez wąską furtkę w połowie trasy zejść na północną stronę góry przez pola uprawne. Mniej wysiłku będzie kosztowało objechanie góry szosą. Następnie jedziemy ze znakami czerwonego szlaku rowerowego i czarnego pieszego do Udziejka. Po lewej stronie widok na małe jeziorko wytopiskowe Snołda, a w dalszej kolejności na większe Jezioro Udziejek. Tu odbijamy razem z czarnym szlakiem pieszym w prawo do młyna Udziejek nad Szeszupą. Budynek młyna został niedawno odnowiony, ale nie jest użytkowany. W bezpośredniej odległości znajduje się miejsca wodowania dla kajaków pokonujących Szeszupę. Następny odcinek to bardzo trudne kilka kilometrów po piaszczystym podłożu i to pod górkę – raczej będziemy rower prowadzić. Przez dłuższe leśne odcinki pod górkę będziemy jechać raczej wolno. Wreszcie natrafiamy na lepszą drogę żwirową przed samymi Smolnikami. Odbijamy w lewo do wsi kierując się za czarnym szlakiem pieszym i ścieżką poznawczą „Wokół jeziora Jaczno”. Po chwili, po lewej stronie, mijamy krzyż wystawiony dla upamiętnienia stulecia parafii św. Anny w Smolnikach. Tu mamy znów dosyć strome podjazdy, ale za to im wyżej, tym, odwracając się, będziemy podziwiać coraz piękniejsze widoki na Suwalski Park Krajobrazowy, z których słyną okolice Smolnik. Docieramy do węzła szlaków i skręcamy w prawo, w drogę asfaltową. Mijamy współczesny kościół pw. św. Anny oraz drewnianą kaplicę cmentarną z początku XIX w. Najbardziej znanym punktem widokowym w Smolnikach jest ten „U Pana Tadeusza”. To właśnie w najbliższych okolicach kręcone były sceny do spektakularnej ekranizacji mickiewiczowskiego poematu wyreżyserowanego przez Andrzeja Wajdę. Za pierwszymi zabudowaniami wsi Kleszczówek skręcamy w prawo w asfaltową drogę do wsi. Na ostrym zakręcie w prawo nasza trasa odbija w lewo w drogę gruntową. Tu trzeba uważać, bo wygląda jakby droga się kończyła zamkniętym ogrodzeniem prywatnej posesji. Należy przejść wzdłuż jej płotu aż trafimy na zarośniętą, ledwie widoczną wąską ścieżkę. Doprowadzi nas ona do sfatygowanej kładki przerzuconej przez niewielki kanał uchodzący do jeziora Perty. Następnie poruszamy się bardzo wąską ścieżką przy samym brzegu jeziora, na końcu której musimy przejść przez pole ogrodzone elektrycznym „pastuchem” dla krów. Cały czas poruszamy się po żółtym szlaku pieszym, chociaż miejscami brak jest oznakowania szlaku. Wyjeżdżamy w drogę żwirową w lewo i dojeżdżamy nią do asfaltu w kierunku wsi Sidory. Tam, za mostkiem nad Szeszupą skręcamy w prawo w kierunku zabudowań, mijamy je i ponownie jedziemy wąską, miejscami podmokłą ścieżką wzdłuż jeziora Okrągłego. Na tym odcinku, aż do szosy, nie ma żadnych oznakowani szlaku, są za to piękne widoki na jezioro i pofałdowaną krainę. Na drodze wojewódzkiej 655 skręcamy w prawo do Gulbieniszek i na wysokości parkingu przed Górą Cisową odbijamy w lewo w szeroką żwirówkę. Jeszcze bardziej w lewo odchodzi czerwony rowerowy Podlaski Szlak Bociani. Nasza trasa prowadzi jednak przez wieś Gulbieniszki, następnie do Sidorówki i tam, po chwili, spotyka się z czerwonymi oznakowaniami szlaku rowerowego. Razem z nimi trasa biegnie przez Udryn do Wołowni, Leszczewa i nad jezioro Szelment Wielki. Tu znajduje się Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji Szelment, oferujący zarówno latem, jak i zimą, mnóstwo atrakcji. Latem turyści mają do dyspozycji plażę z pomostem i wyciągiem nart wodny, a także park linowy i aleję gwiazd sportu, zaś zimą ośrodek pęka w szwach przyjmując amatorów „białego szaleństwa”. Na narciarzy czekają wyciągi na Górę Leszczynową, kilka naśnieżanych tras, wypożyczalnie sprzętu. Ośrodek chętnie odwiedzany jest przez turystów z Polski i Litwy. Z ośrodka wracamy do Jeleniewa, gdzie nasza trasa kończy swój bieg.

Kilometraż trasy

• Jeleniewo – 0,0 km
• Szurpiły – 2,5 km
• Góra Zamkowa – 5,5 km
• Gulbieniszki – 9,0 km
• Udziejek – 11,5 km
• Smolniki – 15,5 km
• Sidory – 21,0 km
• WOSiR Szelment – 32,0 km
• Jeleniewo – 37,0 km

Rodzaje nawierzchni na trasie

Na trasie występują wszystkie rodzaje nawierzchni:

• drogi asfaltowe na długości 19,5 km
• drogi żwirowe i gruntowe na długości 13,5 km
• drogi piaszczyste na długości 2 km
• wąskie lub podmokłe ścieżki na długości 2 km.

Oznakowanie trasy

Trasa jest oznakowana na 75% swojej długości. Od Jeleniewa do Szurpił prowadzi szlak rowerowy Green Velo, następnie do Góry Zamkowej poruszamy się za znakami ścieżki poznawczej SPK. Stamtąd żółtym szlakiem pieszym do szosy. Od Góry Cisowej do Smolnik towarzyszą nam znaki czarnego szlaku pieszego. Od Kleszczówka do rzeki Szeszupy przed jez. Okrągłym powracamy na żółty szlak pieszy. Następnie od Sidorówki do Szelmentu występuje Podlaski Szlak Bociani znakowany na czerwono. Od Leszczewa do Jeleniewa jedziemy za znakami szlaku Green Velo. Na odcinku 9 kilometrów brak jest oznakowania.

Atrakcje na trasie

1. Jeleniewo

• XIX-wieczny kościół drewniany pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
• zabytkowy XVI-wieczny układ przestrzenny
• kultowa restauracja regionalna „Pod Jelonkiem”
• MOR Green Velo

2. Szurpiły

• Izba Jaćwieska
• MOR Green Velo

3. Góra Zamkowa i Kościelna

• stanowisko archeologiczne, tablice informacyjne
• głazy narzutowe – pomniki przyrody
• aleja brzozowa i kapliczka przy drodze do Czajewszczyzny
• zespół jezior: Szurpiły, Kluczysko, Jeglówek

4. Góra Cisowa

5. Udziejek

• jeziora Snołda i Udziejek
• stary młyn wodny
• miejsce wodowania kajaków na Szeszupie

6.  Smolniki

• punkt widokowy „U Pana Tadeusza”
• kaplica cmentarna z XIX w.
• kościół rzymsko-katolicki pw. św. Anny
• punkt widokowy na ozie
• liczne obiekty noclegowe i gospoda

7. Leszczewo – Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji Szelment

• wyciągiem nart wodnych
• plaża z pomostem
• Aleja Gwiazd Sportu
• park linowy
• wyciągi narciarskie na Górę Leszczynową
• MOR Green Velo

Punkt Informacji Turystycznej
Suwalskiego Parku Krajobrazowego
Malesowizna 24, 16-404 Jeleniewo
tel. 87 569-18-01
sekretariat@spk.wrotapodlasia.pl